با رشد تقاضای سفرهای طبیعت‌محور، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و کوهستانی در ایران فرصتی طلایی برای توسعه گردشگری پایدار ایجاد کرده‌اند؛ اما این ظرفیت‌ها همچنان نیازمند برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و حفظ محیط‌زیست هستند.
به گزارش چمدان خبر، در سال‌های اخیر گردشگری طبیعت‌محور و اقامت در مناطق کوهستانی ایران با اقبال گسترده‌ای از سوی گردشگران داخلی و خارجی روبرو شده است. وجود رشته‌کوه‌های زاگرس، البرز و مناطق کوهستانی شرقی کشور، ایران را به یکی از مقاصد مهم بوم‌گردی کوهستانی در خاورمیانه تبدیل کرده است. با این حال، ظرفیت اقامت در این مناطق هنوز به‌صورت کامل شکوفا نشده است.
ظرفیت بالقوه اقامت در کوهستان‌ها
ایران با دارا بودن بیش از ۵۵ درصد از مساحت خود در مناطق کوهستانی، دارای چشم‌اندازهای طبیعی متنوعی است. مناطقی چون ماسال، طالقان، دیلمان، دشت لار، کوه‌های بختیاری، ارتفاعات تفت و مهریز، کوه‌های هزار در کرمان، و مناطق کوهستانی خراسان شمالی و جنوبی، هر یک پتانسیل بالایی برای ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی دارند.
به گفته کارشناسان حوزه گردشگری، تنها در استان مازندران بیش از ۳۰۰ اقامتگاه بوم‌گردی ثبت‌شده وجود دارد که بخشی از آن‌ها در نواحی کوهستانی واقع شده‌اند. در استان‌هایی چون کردستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد نیز تعداد اقامتگاه‌های کوهستانی رو به افزایش است، اما زیرساخت‌ها هنوز با حجم تقاضا همخوانی ندارند.
چالش‌ها و موانع توسعه اقامت در کوهستان
برخی از مهم‌ترین موانع توسعه اقامتگاه‌های کوهستانی عبارت‌اند از:
- نبود زیرساخت‌های پایدار: بسیاری از مناطق کوهستانی فاقد جاده مناسب، شبکه برق و آب پایدار هستند.
- ضعف آموزش بهره‌برداران: بخشی از فعالان بوم‌گردی آموزش‌های لازم برای میزبانی، اصول محیط‌زیستی و بازاریابی را دریافت نکرده‌اند.
- عدم حمایت مالی و تسهیلات بانکی: بسیاری از متقاضیان راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی به دلیل بروکراسی‌های اداری و کمبود منابع مالی قادر به فعالیت نیستند.
- تهدیدات زیست‌محیطی: افزایش بدون برنامه اقامتگاه‌ها ممکن است تعادل اکولوژیکی این مناطق را بر هم بزند.
الگوهای موفق اقامت کوهستانی در ایران
در میان پروژه‌های موفق، اقامتگاه‌هایی چون “خانه کوهستانی شین‌پال در ماسال”، “اقامتگاه چشمه‌نرگس در تفرش” و “خانه کوهستانی گوگر در اورامانات” نمونه‌هایی از توسعه پایدار در مناطق مرتفع کشور هستند که هم اشتغال محلی ایجاد کرده‌اند و هم مورد توجه گردشگران خاص قرار گرفته‌اند.
دیدگاه کارشناسان
در بررسی های صورت گرفته از سخنان کارشناسان این حوزه در می یابیم که، بوم‌گردی در کوهستان‌ها زمانی موفق خواهد بود که مبتنی بر اصول مشارکت محلی، حفظ منابع طبیعی و برنامه‌ریزی دقیق باشد زیرا بسیاری از کشورها از همین ظرفیت‌ها برای توسعه اکوتوریسم بهره برده‌اند.
در این راستای بسیاری از فعالان این حوزه معتقدند که برای جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی، دولت باید شرایطی همچون معافیت‌های مالیاتی، تسهیل صدور مجوز و دسترسی به منابع مالی کم‌بهره را فراهم کند.
جمع‌بندی و راهکارها
با توجه به تنوع اقلیمی و فرهنگی در مناطق کوهستانی ایران، توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌تواند گامی مؤثر در جهت رونق گردشگری پایدار، ایجاد اشتغال و حفظ میراث طبیعی باشد. این در حالی است که ادامه این مسیر نیازمند هم‌افزایی میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جوامع محلی است.
از نگاه «چمدان خبر»، فرصت بکر مناطق کوهستانی در ایران، نه تنها فرصتی برای تنوع‌بخشی به گردشگری داخلی است، بلکه در صورت تقویت زیرساخت‌ها، می‌تواند ایران را به مقصدی مهم برای دوستداران طبیعت در سطح بین‌المللی تبدیل کند.