قزاقستان با جمعیت ۲۰ میلیونی خود در سال‌های اخیر روند رو به رشدی را در حوزه گردشگری تجربه می‌کند. سال ۲۰۰۰ تنها یک میلیون و ۴۷۰هزار نفر به این کشور سفر کردند، این عدد در سال ۲۰۱۲ به ۴.۸۱ میلیون توریست رسید. چهار سال بعد بار دیگر قزاقستان این رکورد را تغییر داد و به عدد ۶.۵ میلیون گردشگر ورودی آن را افزایش داد. سال ۲۰۲۲ قزاقستان حدود ۷.۱ میلیون گردشگر بین‌المللی جذب کرد. این تعداد نشاندهنده افزایش قابل‌توجه نسبت به سال‌های گذشته و گواهی بر تلاشهای این کشور در توسعه صنعت گردشگری است. در سال ۲۰۲۳، قزاقستان شاهد افزایش قابل‌توجهی در تعداد گردشگران بود. براساس گزارشها در این سال تعداد توریست‌های خارجی در ایران به ۹ میلیون و ۲۰۰هزار نفر رسید، در حالی که رقم توریست داخلی در این کشور نیز ۹ میلیون و ۶۰۰هزار نفر بود. سرمایهگذاریها در بخش گردشگری هم در این کشور سه برابر افزایش یافت و ویزا برای ۸۲ کشور برای سفر به این کشور لغو شد.
کلاس درک میان‌فرهنگی در گردشگری در آلماتی
اگر صنعت توریسم در قزاقستان را با ایران مقایسه کنیم، آنگاه درک بهتری از وضعیت خواهیم داشت. این کشور ۲۰ میلیون جمعیت و بیش از ۹ میلیون توریست خارجی دارد. در ایران ما نزدیک به ۹۰ میلیون جمعیت داریم و بر اساس آمارهای غیررسمی سه میلیون توریست خارجی! به این ترتیب اگر ایران قرار بود مشابه قزاقستان تقریبا به اندازه نیمی از جمعیت خود جلب توریست داشته باشد، آن‌هم در شرایطی که کشورمان به لحاظ جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی در رتبه بالاتری قرار داشته و در موضوع طبیعت‌گردی نیز جذابیت‌‌‌های فراوانی دارد، باید ۴۰ میلیون توریست خارجی جذب میکردیم اما متاسفانه سهم ما یک‌دهم این میزان است.
«تعطیلات در قزاقستان و قرقیزستان هر روز سرشار از ماجراجویی، شگفتی و تجربیات جدید است. مناظر و مسیرهای پیاده‌‌‌روی در این کشورها بی‌‌‌نظیر هستند. این کشورها فضاهایی شبیه به کوه‌‌‌های آلپ دارد، اما خبری از شلوغی گردشگران نیست. فرهنگ این مناطق حول محور یورت‌‌‌ها و اسب‌‌‌ها می‌‌‌چرخد. ما یک مسیر را تا دریاچه‌‌‌ای کوهستانی پیاده‌‌‌روی کردیم و مسیر برگشت را سوار بر اسب طی کردیم. از یک کارگاه نمدسازی یورت بازدید کردیم و شاهد اجرای شکار با عقاب بودیم.
شنا در دریاچه ایسیک کول، دومین دریاچه کوهستانی بزرگ جهان از دیگر نکات برجسته این سفر بود. تاثیرات جذاب مردم دَنگان (مسلمانان با اصالت هوی) و دوران شوروی به‌‌‌ویژه در مساجد و بناهای یادبود جنگ در شهرهای آلماتی و بیشکک به چشم می‌‌‌خورد.» این توصیفی است که گاردین درباره قزاقستان انجام داده و آن را جزو یکی از مقاصد جذاب توریستی جهان معرفی کرده است.
در هفته‌‌‌های اخیر مجموعه کارگاههایی برای بخش دولتی این کشور با حضور چهار مدرس بین‌المللی برگزار شد، مهسا مطهر و حسین دهقان دو مدرس این کارگاه‌ها بودند که به مدت یک هفته در این کشور حضور داشتند.
مطهر راهنما و مشاور گردشگری و مدرس این کارگاه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: ما به دعوت وزارت گردشگری قزاقستان در ادامه پروژه‌ای به اسم شکل‌گیری «تصویر مقصد» که در این کشور روی آن کار می‌کنند به آلماتی رفتیم تا برای کارمندان دولت یکسری دوره برگزار کنیم. او درباره شرکت‌کنندگان این کارگاه توضیح می‌دهد: کارمندان دولت در سطوح مختلف، از گمرک، مرزبانی و پلیس گردشگری تا کارشناسان سازمان گردشگری و سایر نهادهای مرتبط با صنعت توریسم در این کارگاه‌ها حضور داشتند. ما به حدود ۲۶۰ نفر آموزش دادیم، ۱۲کارگاه در این دوره‌ها برگزار شد که به طور متوسط ۴۰ تا ۶۰ نفر شرکت کردند. این مشاور گردشگری درباره محتوای این کارگاه‌ها می‌گوید: مدیریت بحران در گردشگری، طراحی تجربه گردشگری، درک میان‌فرهنگی، توسعه پایدار و… از جمله مواردی بود که در این کارگاه‌ها مطرح شد. شیوه تدریس هم مبتنی بر تسهیلگری بود. به این معنا که ما متکلم وحده نبودیم بلکه تلاش میکردیم با آنها ارتباط بگیریم.
او اضافه می‌کند: البته این کارگاه‌ها دشواری‌هایی هم داشت. ما به زبان آنها صحبت نمی‌کردیم و ناچار بودیم به انگلیسی مطالب را ارائه داده و مدیریت جلسات را داشته باشیم. یک مترجم گفته‌های دو طرف را منتقل می‌کرد. از سوی دیگر قزاقستانی‌ها عموما مردم درون‌گرایی هستند اما بالاخره توانستیم مشارکت آنها را به شیوه تسهیلگری که شیوه به‌روز آموزش است جلب و با آنها ارتباط برقرار کنیم.
مطهر درباره مدرسان این کارگاه می‌گوید: از ایران من و حسین دهقان بودیم. ما به خاطر ارتباط‌هایی که با وزارت گردشگری قزاقستان داشتیم و همچنین از این رو که کیفیت کارمان را در تدریس‌های دیگر دیده بودند انتخاب شدیم. ما شش روز در قزاقستان بودیم، یک روز بازدید از زیرساخت‌ها و جاذبه‌های گردشگری آلماتی را داشتیم و چهار روز هم در حال تدریس بودیم.
به گفته این مشاور گردشگری جدا از دو مدرس ایرانی دو مدرس دیگر از اسکاتلند و سیشل که عضو شورای جهانی سفر و گردشگری هستند هم در این کارگاه‌ها حضور داشتند. او می‌گوید: چهار مدرس از خود قزاقستان هم کار تدریس در این کارگاه‌ها را به عهده گرفته بودند. آنها در حقیقت می‌خواستند به کارمندان دولت یاد بدهند چطور با گردشگر رفتار کنند و نگاهشان به توریست چطور باشد.
در واقع هدف دولت قزاقستان این بود که تمام کارمندان جزء تا مدیران همه در یک راستا فکر و در جهت ایجاد تصویر مثبت برای گردشگر بیندیشند.
آیا در شرایطی که گردشگری ایران دارد، چنین کارگاههایی می‌تواند کمک‌کننده باشد؟ مطهر می‌گوید: ایران شرایط گردشگری چندان مطلوبی ندارد برای اینکه تفکر دولت درباره گردشگری مناسب نیست. برخی انتصابات تخصصی نیستند و اغلب آنها با این موضوع بیگانه هستند. از سوی دیگر دیپلماسی در حوزه گردشگری چندان فعال نیست.
او اضافه می‌کند: در این شرایط چنین کارگاههایی ضروری به نظر می‌‌‌رسد. البته این کارگاه‌ها باید برای کارکنان و مدیران دولتی برگزار شود. بخش خصوصی نسبت به حوزه گردشگری اشراف کافی دارد و هر جا نیاز به آموزش داشته باشد در این مسیر اقدام می‌کند. اما دولت نیز باید آموزش ببیند و شیوه برخورد با توریست را فراگیرد تا ما چالش‌های کمتری را در ایران به واسطه برخورد با توریست‌ها داشته باشیم.
