چمدان خبر- مرتضی یگانه: در دهه اخیر، پدیده‌ای نو در شهرهای ایران رواج یافته که مرز میان فرهنگ و تفریح را محو کرده است: کافه‌کتاب‌ها. این فضاهای فرهنگی ـ تفریحی، با ترکیب عناصری از کتابفروشی، کافه، گالری و گاهی رویدادهای ادبی و هنری، به تدریج به مقصدی تازه برای گردشگران فرهنگی، به‌ویژه نسل جوان، تبدیل شده‌اند. آیا می‌توان کافه‌کتاب‌ها را به‌عنوان زیرساختی نرم در توسعه گردشگری شهری به رسمیت شناخت؟
کتاب، قهوه، تجربه؛ جاذبه‌ای متفاوت در قلب شهردرحالی‌که صنعت گردشگری ایران عمدتاً بر جاذبه‌های تاریخی، مذهبی یا طبیعی تمرکز دارد، نوعی از فضاهای شهری به‌آرامی در حال بدل شدن به مقصدهای گردشگری خاص‌پسند است: کافه‌کتاب‌ها. این مکان‌ها نه فقط محلی برای خرید یا مطالعه کتاب، بلکه محملی برای تجربه فرهنگی، گفت‌وگو، حضور در نشست‌های هنری و لمس ضرب‌آهنگ زندگی شهری هستند
در شهرهایی مانند تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و تبریز، کافه‌کتاب‌ها روز‌به‌روز بیشتر مورد توجه نسل جوان، هنرمندان، گردشگران داخلی و حتی مسافران خارجی قرار می‌گیرند. نمونه‌هایی مانند «کافه‌کتاب اثر» در مشهد یا «کتابفروشی هنوز» در تهران، خود به یک مقصد گردشگری کوچک تبدیل شده‌اند.
گردشگری فرهنگی به روایت کافه‌کتاب‌ها
گردشگری فرهنگی تنها به بازدید از موزه‌ها و آثار تاریخی محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل تجربه فضاهای زیست‌فرهنگی امروز یک ملت هم هست. کافه‌کتاب‌ها با ارائه فضای مطالعه، برگزاری نشست‌های ادبی، نمایشگاه‌های هنری، جلسات نقد فیلم یا کارگاه‌های کتاب‌خوانی، بستر تجربه‌ای فرهنگی فراهم می‌کنند که برای گردشگران، به‌ویژه گردشگران فرهیخته، ارزش افزوده خلق می‌کند
شهرگردی ادبی، یکی از گرایش‌های نوین گردشگری شهری در جهان است و کافه‌کتاب‌ها می‌توانند در ایران نیز بخشی از این جریان باشند
کافه‌کتاب‌ها؛ زیرساختی نرم برای گردشگری پایدار
از نگاه کارشناسان، کافه‌کتاب‌ها را می‌توان «زیرساختی نرم» در توسعه گردشگری دانست. زیرساختی که برخلاف هتل‌ها یا مجموعه‌های بزرگ گردشگری، هزینه ساخت زیادی نمی‌طلبد، اما می‌تواند بخشی از زیست‌بوم شهری گردشگرپسند را شکل دهد
برای مثال، حضور گردشگر در کافه‌کتاب‌ها باعث افزایش ماندگاری در مقصد، تعامل مستقیم با جامعه محلی، و حتی تقویت اقتصاد خُرد شهری می‌شود. چنین فضایی به تقویت برند شهری و ارتقای تصویر فرهنگی یک شهر نیز کمک می‌کند.
کافه کتاب، تجربه ای اجتماعی در زندگی شهری
سروش مغانی، مالک یک کافه‌کتاب در مشهد، با اشاره به ظرفیت‌های فرهنگی کافه‌کتاب‌ها در توسعه گردشگری شهری گفت: امروز گردشگران داخلی و خارجی به‌دنبال تجربه‌های عمیق‌تر و متفاوت‌تری از سفر هستند. کافه‌کتاب‌ها به‌عنوان فضاهایی فرهنگی، آرام و اجتماعی می‌توانند جایگاه ویژه‌ای در مسیر سفر گردشگران پیدا کنند؛ فضایی که هم امکان استراحت دارد، هم دسترسی به کتاب و هنر، و هم ارتباط انسانی با زیست‌بوم فرهنگی شهر دارد
او با اشاره به جایگاه مشهد در صنعت گردشگری افزود: ما میزبان گردشگرانی از سراسر ایران و حتی کشورهای فارسی‌زبان مثل افغانستان و تاجیکستان بوده‌ایم که به فضای فرهنگی این کافه جذب شده‌اند
مغانی تاکید کرد: اگر متولیان گردشگری مشهد به ظرفیت کافه‌کتاب‌ها به‌عنوان جاذبه‌های فرهنگی توجه کنند، می‌توان این فضاها را در تورهای شهری، برنامه‌های رویدادی، نشست‌های نویسندگان یا حتی جلسات نقد کتاب گنجاند. این‌ها همه فرصت‌هایی هستند برای افزایش ماندگاری گردشگر، تعامل با فضای بومی و تقویت گردشگری فرهنگی به‌ویژه در شهرهایی با هویت ادبی و مذهبی غنی مثل مشهد که باید مورد توجه قرار بگیرند.
وی گفت: کافه‌کتاب اثر نه فقط یک محل نوشیدن قهوه و ورق زدن کتاب است، بلکه تجربه‌ای اجتماعی است که گردشگر را وارد جریان زندگی فرهنگی شهر می‌کند. به باور من، آینده گردشگری شهری در گرو چنین تجربه‌هایی است؛ تجربه‌هایی که ریشه در زندگی روزمره مردم دارند و تصویر واقعی‌تری از مقصد را به گردشگر نشان می‌دهند.
مشهد، الگویی قابل توسعه؟
در مشهد، شهری که گردشگری مذهبی هویت اصلی آن را تشکیل می‌دهد، ظهور کافه‌کتاب‌هایی چون اثر، اهالی و حوالی نشان می‌دهد که ذائقه بخشی از جامعه به سوی گردشگری فرهنگی نیز در حال شکل‌گیری است. با مدیریت صحیح و حمایت نهادهای فرهنگی و گردشگری، این فضاها می‌توانند به مکملی ارزشمند در کنار زیارت و گردشگری مذهبی تبدیل شوند.
از پاتوق‌های فرهنگی تا مقصدهای گردشگری
کافه‌کتاب‌ها به مثابه نقطه تلاقی ادبیات، هنر، اجتماع و فراغت، ظرفیت بالایی برای نقش‌آفرینی در گردشگری شهری دارند. اگر این فضاها از حالت پراکنده، خودجوش و گاه محدود خارج شده و در قالب برنامه‌های رسمی گردشگری شهری معرفی و تقویت شوند، می‌توانند بخشی از تصویر مدرن، فرهنگی و زنده ایران امروز را به گردشگران داخلی و خارجی ارائه دهند.
