چمدان خبر- مرتضی یگانه: در حالی که ایران یکی از متنوع‌ترین مقاصد گردشگری جهان از نظر فرهنگی، طبیعی و تاریخی به شمار می‌رود، آینده صنعت گردشگری کشور همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
به گزارش چمدان خبر، با وجود رشد آرام بوم‌گردی و گردشگری داخلی، اما نبود زیرساخت‌های مناسب، ناپایداری اقتصادی و غیبت سیاست‌گذاری یکپارچه، چشم‌انداز توسعه این صنعت را دستخوش تردید کرده است.
آیا ایران می‌تواند به یکی از مقاصد مهم گردشگری منطقه تبدیل شود، یا همچنان در مسیر فرصت‌سوزی حرکت خواهد کرد؟
ایران؛ مقصدی غنی با ظرفیت‌های بکر
ایران با بیش از ۲۶ اثر ثبت جهانی، هزاران جاذبه طبیعی و اقوام متنوع با فرهنگ‌ها و غذاهای منحصربه‌فرد، یکی از کشورهای با بالاترین ظرفیت توسعه صنعت گردشگری در منطقه به شمار می‌رود. جاذبه‌هایی که به‌ویژه در سال‌های اخیر، مورد توجه سفرهای داخلی و تجربه‌گرایانه قرار گرفته‌اند.
بوم‌گردی، گردشگری طبیعت، سلامت و زیارت، چهار محور رشد در دهه اخیر بوده‌اند که با وجود نبود برنامه‌ریزی کلان، با تکیه بر بخش خصوصی و ذوق شخصی فعالان محلی جان گرفته‌اند. اما آیا این روند برای تحقق اهداف توسعه گردشگری کافی است؟
زیرساخت، گلوگاه اصلی توسعه
اگرچه ساخت و توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی و هتل‌ها در برخی استان‌ها مانند یزد، گیلان، اصفهان و خراسان رضوی رشد محسوسی داشته، اما ضعف در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، ترانسفر، جاده‌های گردشگری، خدمات اضطراری و حتی سرویس‌های بهداشتی عمومی در مسیرهای پرتردد، همچنان نقطه‌ضعف اصلی این صنعت به‌شمار می‌رود.
بسیاری از فعالان گردشگری معتقدند ایران بدون توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری (داده، برنامه‌ریزی سفر، آموزش منابع انسانی) و سخت‌افزاری (فرودگاه‌های استاندارد، قطار سریع‌السیر، جاده‌های ایمن) نمی‌تواند مقصدی رقابتی در منطقه باشد.
سرمایه‌گذاری؛ پرریسک و نامطمئن
سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری هنوز از سوی بسیاری از بخش‌های خصوصی و سرمایه‌گذاران سنتی، پرریسک تلقی می‌شود. نبود مشوق‌های پایدار، نوسانات ارزی، موانع قانونی برای سرمایه‌گذاران خارجی و فرایندهای طولانی مجوزدهی باعث شده تا بسیاری از پروژه‌های بزرگ گردشگری نیمه‌تمام یا متوقف بمانند.
فناوری و تحول دیجیتال؛ از ظرفیت تا واقعیت
یکی از نقاط امیدبخش در این میان، رشد پلتفرم‌های گردشگری آنلاین است. از فروش خدمات سفر تا معرفی اقامتگاه‌های محلی، این بخش توانسته در سال‌های اخیر سهم قابل توجهی از بازار را از آن خود کند. با این حال نبود زیرساخت‌های پرداخت بین‌المللی و ضعف در امنیت داده‌ها، محدودیت‌هایی جدی برای توسعه این حوزه ایجاد کرده است.
نقش روابط بین‌الملل و تعامل جهانی
بر کسی پوشیده نیست که صنعت گردشگری ایران از تحریم‌ها و روابط ناپایدار بین‌المللی ضربه جدی خورده است. در حالی که بسیاری از کشورهای منطقه مانند ترکیه، قطر و امارات با استفاده از دیپلماسی گردشگری و تسهیل ویزا سهم قابل توجهی از توریسم جهانی جذب می‌کنند، ایران همچنان درگیر دشواری‌های ویزا، پرداخت، پرواز مستقیم و تبلیغات جهانی است.
آینده گردشگری ایران؛ سه سناریو در پیش رو
کارشناسان و فعالان این صنعت، با توجه به روندهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور، سه مسیر محتمل برای آینده گردشگری ایران تا افق ۱۴۰۸ ترسیم می‌کنند
نخستین سناریو، خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن است. در این وضعیت، بهبود روابط بین‌المللی، تسهیل ورود گردشگران خارجی، توسعه حمل‌ونقل هوایی و زمینی، بهبود امنیت سفر، و حمایت از بخش خصوصی، موجب می‌شود ایران طی پنج سال آینده شاهد جهشی محسوس در صنعت گردشگری باشد. در این مسیر، تعداد گردشگران داخلی و خارجی می‌تواند تا دو یا سه برابر افزایش یابد و صنعت گردشگری به یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد ملی تبدیل شود.
سناریوی دوم، نگاهی واقع‌بینانه‌تر به شرایط موجود دارد. در این چشم‌انداز، ایران با تکیه بر بازار گردشگری داخلی، رشد محدود و تدریجی را تجربه خواهد کرد. در این حالت، بوم‌گردی، سفرهای خانوادگی، گردشگری سلامت و زیارت، همچنان محور اصلی سفرهای مردم خواهد بود. اما به دلیل عدم حل چالش‌های اساسی مانند نبود زیرساخت‌های مناسب و موانع جذب سرمایه‌گذار خارجی، کشور از جهش‌های جدی بازخواهد ماند.
و سرانجام، سناریوی سوم، بدبینانه‌ترین حالت ممکن است. در صورت تداوم تحریم‌ها، ناهم‌خوانی در سیاست‌گذاری‌ها، بی‌اعتمادی بخش خصوصی، و فرسایش توان فعالان گردشگری، این صنعت دچار رکود خواهد شد. کاهش کیفیت خدمات، افت اعتماد عمومی، و خروج سرمایه‌گذاران از حوزه گردشگری، می‌تواند پیامدهایی نظیر کاهش چشمگیر سفر، توقف پروژه‌های توسعه‌ای، و حتی ریزش نیروی انسانی متخصص را به‌دنبال داشته باشد.
