با نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۵، شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) گزارشی جامع از وضعیت صنعت گردشگری بین‌المللی منتشر کرده است. طبق این گزارش، ۱۰ کشور برتر جهان در این حوزه توانسته‌اند میلیاردها دلار درآمد از محل گردشگری کسب کنند و سهم چشمگیری از تولید ناخالص داخلی خود را به این صنعت اختصاص دهند. اروپا همچنان قلب تپنده گردشگری جهان است و پنج کشور اروپایی در میان این فهرست قرار دارند، در حالی که ایالات متحده و هند نیز نقش مهمی در این عرصه ایفا می‌کنند.
ایالات متحده با زیرساخت‌های گسترده، بازاریابی مؤثر و تنوع تجربه‌های گردشگری، یکی از محبوب‌ترین مقاصد توریستی جهان به شمار می‌آید. در سوی دیگر، هند با تمرکز بر گردشگری پزشکی و بهره‌گیری از فرهنگ‌های متنوع، توانسته جایگاه قابل توجهی در بازار جهانی به دست آورد. این الگو نشان می‌دهد که حتی کشورهایی با محدودیت‌های زیرساختی، در صورت تمرکز بر مزیت‌های رقابتی و خدمات تخصصی، می‌توانند سهم بزرگی از گردشگری جهانی را جذب کنند.
ظرفیت‌های مغفول گردشگری ایران
ایران نیز از پتانسیل‌های بی‌نظیری در حوزه گردشگری برخوردار است؛ از میراث تاریخی و فرهنگی گسترده گرفته تا توانمندی‌های شناخته‌شده در گردشگری سلامت. با وجود این، تحریم‌ها، کمبود زیرساخت‌ها و نبود برنامه‌ریزی منسجم باعث شده است که سهم واقعی کشور از درآمدهای جهانی گردشگری محقق نشود.
بر اساس آمار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، درآمد ایران از صنعت گردشگری در سال ۱۴۰۳ حدود ۷.۵ میلیارد دلار بوده است. این رقم در مقایسه با کشورهای حاضر در فهرست ۱۰ مقصد برتر جهان، فاصله‌ای چشمگیر دارد و نشان می‌دهد که ظرفیت عظیمی برای رشد در این بخش وجود دارد. توسعه هدفمند گردشگری پزشکی و تقویت زیرساخت‌های اقامتی، حمل‌ونقل و خدمات گردشگری می‌تواند سهم ایران از بازار جهانی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.
ضرورت همکاری دولت و بخش خصوصی
کارشناسان معتقدند رشد واقعی گردشگری تنها با همکاری نزدیک میان دولت و بخش خصوصی امکان‌پذیر است. ایجاد مدل‌های اقتصادی بر پایه مزیت‌های رقابتی کشور، گامی اساسی در این مسیر به شمار می‌رود. اگر ایران بتواند ترکیبی حرفه‌ای از گردشگری فرهنگی، تاریخی و سلامت را با استانداردهای جهانی ارائه دهد، ضمن افزایش درآمد ملی، زمینه اشتغال پایدار در مناطق مختلف کشور نیز فراهم خواهد شد.
تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد تمرکز بر نقاط قوت و درک دقیق نیازهای بازار، کلید موفقیت در این صنعت است. همان‌گونه که هند با گردشگری پزشکی به جمع ۱۰ کشور برتر پیوسته، ایران نیز می‌تواند با تکیه بر فرهنگ غنی، تاریخ چند‌هزار‌ساله و توانمندی‌های پزشکی، جایگاهی مشابه در عرصه جهانی کسب کند.
ایران؛ قاره‌ای از جاذبه‌های گردشگری
مرتضی خاکسار، کارشناس ارشد و پژوهشگر اقتصاد گردشگری، گفت: ایران سرزمینی شگفت‌انگیز با تنوع طبیعی، فرهنگی و تاریخی گسترده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان آن را قاره‌ای گردشگری نامید. تنوع قومی و مذهبی، موقعیت جغرافیایی ممتاز و پیشینه تاریخی عمیق، ایران را در میان پنج کشور نخست جهان از نظر غنای جاذبه‌های گردشگری قرار داده است.
او گردشگری را سومین صنعت پرسود جهان پس از نفت و خودروسازی دانست و تأکید کرد: همان‌طور که استخراج منابع طبیعی نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق است، شکوفایی صنعت گردشگری نیز مستلزم بهره‌گیری از دانش مدیریتی، اقتصادی و فناوری‌های نوین است.
امنیت و تصویر بین‌المللی؛ دو رکن جذب گردشگر
خاکسار مهم‌ترین شرط جذب گردشگر خارجی را «امنیت» عنوان کرد؛ چه امنیت فیزیکی و چه روانی. به گفته او، بدون ایجاد احساس امنیت، توسعه گردشگری ممکن نیست. دولت باید با کشورهای همسایه توافق‌نامه‌های امنیت گردشگری امضا کند تا اعتماد متقابل برای حفظ جان و امنیت مسافران شکل گیرد.
وی همچنین به نقش منفی تنش‌های سیاسی و رسانه‌ای اشاره کرده و گفت: لغو پروازها یا محدودیت‌های ویزا به دلایل منطقه‌ای، ناخواسته تصویر نادرستی از ایران در ذهن افکار عمومی جهان ایجاد کرده است. باید با دیپلماسی فعال گردشگری و اطلاع‌رسانی شفاف، ایران را به‌عنوان مقصدی امن و مهمان‌نواز معرفی کنیم.
گردشگری سلامت؛ فرصتی طلایی برای اقتصاد ایران
این پژوهشگر با تأکید بر ظرفیت بالای ایران در گردشگری سلامت می‌گوید:
«ایران در حوزه‌هایی چون جراحی‌های پیشرفته، پیوند اعضا، جراحی زیبایی و درمان ناباروری از جایگاه قابل‌توجهی برخوردار است. گردشگران سلامت علاوه بر خدمات درمانی، از اقامتگاه‌ها، حمل‌ونقل و گردش شهری نیز استفاده می‌کنند و این موضوع درآمد ارزی قابل‌توجهی برای کشور به همراه دارد.»
او یادآور می‌شود که کشورهایی مانند سنگاپور با سرمایه‌گذاری در گردشگری سلامت، توانسته‌اند ضمن کاهش فقر، ثبات اقتصادی خود را تقویت کنند. ایران نیز با برنامه‌ریزی علمی و همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند سهم بیشتری از این بازار جهانی را به خود اختصاص دهد.
مسیر دستیابی به جایگاه جهانی
در پایان، این کارشناس تأکید کرد: تحقق اهداف بلندمدت در جذب گردشگران خارجی تنها در صورتی ممکن است که برنامه‌ریزی‌ها واقعی، مرحله‌بندی‌شده و قابل اجرا باشند. توسعه زیرساخت‌های فیزیکی، امنیتی و فرهنگی باید در قالب بودجه‌های استانی و برنامه‌های عملیاتی وزارت گردشگری دنبال شود.
وی افزود: اگر نقشه‌راه ملی گردشگری به‌طور منسجم اجرا شود، ایران می‌تواند از یک مقصد بالقوه به یکی از قطب‌های بالفعل گردشگری در جهان تبدیل شود. این صنعت نه‌تنها درآمد ارزی پایدار ایجاد می‌کند، بلکه موجب رونق اقتصادی و فرهنگی سراسر کشور خواهد شد.
تسنیم/