گردشگری پایدار نوعی جهانگردی است که نیاز مسافران، صنعت گردشگری و جوامع میزبان امروز را برآورده می‌کند، بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده را برای رفع نیازهایشان به یغما ببرد. به همین دلیل است که بوم گردی نقش مهمی در این مفهوم بازی می‌کند.
بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری، لازم است که سفر پایدار، از این ویژگی‌ها برخوردار باشد:
1- استفاده بهینه از منابع محیطی که عنصر اصلی در توسعه گردشگری، حفظ فرایندهای اساسی زیست محیطی و کمک به حفظ میران طبیعی و تنوع زیستی است.
2- حفظ احترام نسبت به اصالت‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع میزبان، میراث فرهنگی آن‌ها و حفظ ارزش‌های سنتی که برای این مردمان مهم است.
3- اجرای عملیات پایدار و برقراری اقتصاد طولانی مدت، فراهم آوردن منافع اقتصادی-اجتماعی برای تمام ذینفعان و البته به صورت عادلانه. این مورد شامل اشتغال زایی پایدار، فرصت‌های درآمدزایی برابر و انجام خدمات اجتماعی برای کاهش فقر خواهد بود.
منظور از گردشگری پایدار چیست؟
توسعه پایدار در سفرها، پاسخگوی نیاز گردشگران حاضر و همچنین میزبانان و در عین حال محافظت و تقویت فرصت‌ها برای آینده است. پیش بینی می‌شود که این مفهوم منجر به مدیریت منابع به گونه‌ای خواهد شد که بتواند ضمن حفظ اصالت فرهنگی، فرایندهای اساسی زیست محیطی، تنوع زیستی، نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیبایی شناختی را نیز برآورده کند. نقش بوم گردی در فرهنگ جوامع بسیار پر رنگ است. هر چند که جهانگردی انبوه با توجه به مزایا و فرصت‌هایی که ایجاد می‌کند به طور عمومی مورد استقبال قرار می‌گیرد، با این حال ممکن است این روش در آینده نه چندان دور (همانگونه که در حال حاضر شاهد آن هستیم) موجب تخریب کامل محیط زیست و یا حتی از بین رفتن فرهنگ مردم یک منطقه شود. از این رو بوم گردی آمده است تا به تقویت حفظ هر آن چیزی که اهمیت دارد، کمک کند.
بوم گردی به این نوع از سفر کمک می‌کند تا از نظر اقتصادی قابل دوام باشد و در عین حال منابعی که آینده گردشگری به آن‌ها وابسته است، نابود و تخریب نشوند. این مسئله درباره محیط فیزیکی و ساختار اجتماعی جوامع میزبان نیز اهمیت دارد.
به عبارت بهتر می‌توان گفت که گردشگری بوم گردی به معنای پایدار آن زمانی اتفاق می‌افتد که ضمن توجه به ظرفیت اسکان فعلی، جمعیت محلی و محیط زیست، هر چه سریع‌تر توسعه یابد. مورد مهم دیگر این است که امکانات جدید گردشگری با محیط زیست یکپارچه و همگام شوند.
بوم گردی در یک منطقه توسعه یافته و حفظ می‌شود، به گونه‌ای که در یک دوره نامتناهی پایدار بماند.
توسعه پایدار در گردشگری
توسعه پایدار زمانی اتفاق می‌افتد که نیازهای امروزی را برآورده کند اما در توانایی نسل آینده در تامین نیازهایشان تاثیر نگذارد.
به همین دلیل مفهوم نیاز به ویژه نیاز فقرا و توانایی در برآورده کردن نیازهای حال و آینده، اهمیت زیادی دارد و لازم است که به مفهوم آن توجه شود.
به طور کلی زمانی که در رابطه با توسعه پایدار صحبت می‌شود، ساده‌ترین تعریف همان چیزی است که نسل فعلی از محیط زیست مثل زمین، آب و هوا به ارث برده ایم و موظف هستیم تا آن را به نسل بعدی نیز واگذار کنیم. شاید نتوانیم آن را در شرایط بهتری تحویل دهیم، با این حال بسیار مهم است که موجب تخریب و نابود سازی آن نشویم. به همین دلیل این کار تنها در صورت اجرای توسعه پایدار صورت می‌گیرد و از آنجایی که گردشگری انبوه در حال آسیب زدن به طبیعت است، اجرای بوم گردی در سطح گسترده و آگاه سازی بیشتر در این زمینه بسیار اهمیت دارد.
چرا در گردشگری به توسعه پایدار نیاز است؟
تا ابتدای دهه گذشته، صنعت گردشگری یک بخش سودآور در تجارت و بدون محدودیت‌های خاصی بود که باعث استقبال بسیاری از جوامع می‌شد. هر چند در موارد خاصی، الزامات و قوانین خاصی در نظر گرفته شده و نظارت بر اجرای آن ضروری بود.
با توجه به سود قابل توجهی که این نوع سفر برای بسیاری از سازمان‌های تجاری و دولت‌ها داشت، آن‌ها می‌توانستند از این شیوه به نفع خود استفاده کنند. به همین دلیل مگر در صورت فشار عوامل خارجی، قوانین خاصی برای این مفهوم در نظر گرفته نمی‌شد.
جهانگردی بین المللی اکنون وارد مرحله‌ای شده است که فرصت‌های سودآوری سریع از منابع طبیعی وجود دارد و چشم بسیاری از دولت‌ها، تاجران و حتی ساکنان محلی را به خود خیره کرده است. با این حال با توجه به آسیب‌های جدی که ممکن است گردشگری انبوه به اقتصاد، روابط اجتماعی، زیست محیطی و یا حتی در برخی موارد سیاست‌های یک کشور وارد کند، لازم است که برای ریشه کن کردن این مشکلات از استراتژی‌های پایداری مثل بوم گردی و گردشگری طبیعت استفاده شود.
اصول گردشگری پایدار
همانطور که گفتیم بوم گردی نقش مهمی در گردشگری پایدار ایفا می‌کند و اجازه می‌دهد تا برخلاف روش انبوه، محیط زیست، میزبانان و گردشگران از آن بهره مند شوند، بدون آنکه آسیب جدی به هر یک از آن‌ها وارد کند.
مهم‌ترین اصولی که در این باره وجود دارد، شامل این موارد است:
– استفاده از منابع پایدار: حفاظت و استفاده پایدار از منابع طبیعی، اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم است به این دلیل که باعث دوام صنعت گردشگری می‌شود.
– کاهش مصرف بیش از حد و تولید ضایعات: از دیگر اصول مهم کاهش مصرف افراطی و تولید زباله است که خود موجب افزایش هزینه‌های بازیافت و خسارت‌های زیست محیطی طولانی مدت می‌شود.
– حفظ تنوع زیستی: با رعایت اصول و قوانینی که بوم گردی عنوان می‌کند، حفظ تنوع طبیعی محیط، توجه به روابط اجتماعی و فرهنگی در گردشگری پایدار بسیار ضروری است و پایه‌ای برای مقاوم ماندن این صنعت خواهد بود.
– گردشگری و برنامه ریزی: توسعه گردشگری در یک چارچوب برنامه ریزی شده، به پیشبرد استراتژی‌های ملی و ارزیابی تاثیراتی که این روش روی محیط زیست می‌گذارد منجر خواهد شد.
– حمایت از اقتصاد محلی: بوم گردی پایدار می‌تواند از طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی محلی پشتیبانی کند. با در نظر گرفتن ارزش‌های محیطی آن، از این فعالیت‌ها محافظت کرده و باعث جلوگیری از آسیب دیدن آن در بلند مدت می‌شود.
– مشارکت جوامع محلی: همکاری مردم محلی نه تنها به نفع ایشان، بلکه به نفع محیطی که در آن زندگی می‌کنند خواهد شد و در نهایت به افزایش کیفیت سفر کمک می‌کند.
مواردی که عنوان شد تنها بخشی از مزایای گردشگری پایدار است. به کمک آموزش و فرهنگ سازی برای فعالان این حوزه، مردم محلی و گردشگران می‌توان این صنعت را برای مدت زمان طولانی و با کاهش آسیب‌هایی که ممکن است شیوه انبوه وارد کند، ادامه داد و از مزایای آن بهره مند شد.
