استان هرمزگان از استان‌هایی به شمار می‌رود که دارای آثار تاریخی فراوانی است. گفته می‌شود، بیش از٣٧۰ اثر تاریخی و فرهنگی جزو آثار ملموس و ناملموس به ثبت آثار ملی رسیده که ٢٠٠ اثر، بنای تاریخی محسوب می‌شود. اکنون ۱۲ طرح ساماندهی، حفاظت و مرمت از بناهای تاریخی استان در حال انجام است. یکی از آثار منحصربه‌فرد استان پل لاتیدان در غرب شهرستان بندرعباس است. پلی که نمادی از تاریخ، فرهنگ و هویت هرمزگان است. پل تاریخی لاتیدان در زمان خود طولانی‌‌‌ترین پل کشور بوده است. این پل یکی از شاهکارهای دوران صفویان است که برخلاف پلهای متعددی که ساخته شده، در آن از آجر استفاده نشده است. در روزهای اخیر خبری مبنی بر مرمت این پل به منظور حفاظت از ارزشهای تاریخی و معماری اثر منتشر شد.
مرمت برای جذب گردشگر
محمد محسنی، مدیرکل میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی هرمزگان در این باره می‌‌‌گوید: پل تاریخی لاتیدان توسط انجمن خیرین میراث‌‌‌فرهنگی و مشارکت صنایع مستقر در استان مرمت می‌شود. وی با بیان اینکه با بازسازی و احیای این پل تاریخی، ظرفیت جذب گردشگران داخلی و خارجی به منطقه افزایش می‌‌‌یابد، معتقد است؛ پل لاتیدان با معماری خاص خود می‌تواند به یکی از جاذبه‌‌‌های گردشگری مهم ایران تبدیل شود.
او ادامه می‌دهد: پل لاتیدان مربوط به دوره صفویه است که با ۲۲۳ دهانه و بیش از هزار متر طول، طولانی‌‌‌ترین پل تاریخی ایران به‌‌‌شمار می‌رود. اکنون ۲۳۰ متر از طول و ۳۰ دهانه از پل باقی مانده است. محسنی تاکید می‌کند: علاوه بر مرمت پل، برای توسعه گردشگری منطقه، قرار است یک شهرک گردشگری به مساحت ۱۰۰ هکتار در مجاورت پل احداث شود. این شهرک با محوریت تاریخ و معماری خلیج‌‌‌فارس طراحی خواهد شد و به عنوان یک جاذبه گردشگری، نقشی کلیدی در رونق اقتصادی و فرهنگی منطقه ایفا خواهد کرد. وی امیدوار است: این طرح در صورت تامین اعتبارات لازم، تا پایان سال‌جاری به مراحل مهمی از مرمت و احیا دست یابد.
بازمانده ازجاده ادویه یا فلفل
اما درباره این پل روایت است که پل ساروجی «لاتیدان» با معماری و مصالح مختص جغرافیا و اقلیم جنوب ایران، با سرمایه یک بازرگان هرمزگانی مقیم هندوستان در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب شهر ۴۰۰ ساله «بندرعباس» و روی رودخانه سیلابی «کل یا کر» ساخته شده و مهم‌ترین سازه بازمانده از دوران شکوفایی «جاده ادویه یا فلفل» در دوره زمانی قبل و بعد از سلسله صفویه به شمار می‌رود. این پل تاریخی که در زمان‌‌‌های دور محور ارتباطی بندرعباس به لارستان بوده از روستاهای لاتیدان (کلمتلی)، مُغ احمد، دشت سراهو، کاروانسرای جونگوی، آرابی، قلعه پارو و کهورستان عبور کرده و به لارستان می‌‌‌رسد. طویل‌‌‌ترین پل تاریخی ایران تا پیش از دهه ۷۰ شمسی زیر خاک مدفون بود به طوری که هیچ اثری از آن نبود و کسی تصور نمی‌‌‌کرد که طولانی‌‌‌ترین پل تاریخی ایران جایی بین لارستان و بندرعباس پنهان است.
پل دسترسی جزایر خلیج‌‌‌فارس
اما سیلی که در سال ۱۳۷۲ منطقه بین لارستان و بندرعباس را در بر گرفت، سبب شد که پل لاتیدان از زیر خاک سر درآورد. پل لاتیدان بیش از ۱۰۰۰ متر طول دارد و در دوران صفویه برای برقراری ارتباط بین لارستان و بندرعباس برای دسترسی به جزایر خلیج‌‌‌فارس احداث شده است. این بنای تاریخی ۲۲۳ دهانه داشته است که بخشی از دهانه‌‌‌ها همچنان پابرجا هستند. این پل، از آثار تاریخی به جا مانده از دوران صفوی است که قدمتی در حدود ۵۰۰ سال دارد و هدف از ساخت آن، بیرون راندن پرتغالی‌‌‌ها بوده و بعدها به عنوان مسیری برای کاروان‌‌‌های بازرگانی مورد استفاده قرار می‌‌‌گرفته است.
از ویژگی‌‌‌های این پل تاریخی، نوع مصالح به کار رفته آن است به طوری که به جای استفاده از آجر، از سنگهای بی‌شکل و در ابعاد متنوع بهره گرفته شده است. سطح روی این پل از سنگهای مسطح تشکیل شده است که همین موضوع و استفاده از سنگهای تراش‌نخورده و نبود پی مقاوم، باعث تخریب این اثر تاریخی شده است.
همچنین درازای پل لاتیدان (پل‌‌‌کول)، سه برابر سی و سه پل اصفهان است اما تاکنون گام‌‌‌های اندکی برای بازسازی، استحکام‌‌‌بخشی و نگهداری این پل برداشته شده به‌‌‌گونه‌‌‌ای که فقط در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۶، اندک بازسازی روی این پل انجام شده است. پل لاتیدان در شهرستان بندرخمیر روی رودخانه کل (کول) بنا شده و به‌‌‌شماره ۱۹۹۸ در فهرست آثار ملی به‌‌‌ثبت رسیده است.
نگرانی از آینده پل
با انتشار خبر مرمت پل تاریخی لاتیدان، علاقه‌‌‌مندان به میراث فرهنگی هرمزگان از آینده نامعلوم این اثر اظهار نگرانی می‌کنند.
آنها معتقدند؛ تجربه‌‌‌های پیشین در ایران نشان می‌دهد که مرمت آثار تاریخی همیشه با چالش‌‌‌هایی مواجه بوده و باعث آسیب‌‌‌های جبران‌‌‌ناپذیری به این آثار شده است. برای نمونه، مرمت‌‌‌های متعدد در ارگ علیشاه تبریز باعث شد برخی از بخش‌‌‌های این ارگ تخریب شده یا تغییر یابد. در اصفهان، کیفیت هنری و اصالت پل خواجو به دلیل برخی مرمت‌‌‌های غیرکارشناسی، کاهش پیدا کرد. در مورد خانه بروجردی‌‌‌های کاشان، برخی از تزئینات و گچ‌‌‌بری‌‌‌های این اثر تاریخی به‌‌‌شکلی غیراصولی تعمیر شد. مسجد وکیل شیراز نیز با رنگ‌‌‌آمیزی‌‌‌های جدید باعث شد تا جزئیات و اصالت تزئینات از بین برود. اینها نمونه‌‌‌هایی از مرمت نامناسب آثار تاریخی این مرزو‌بوم است که حتی در برخی از موارد آثار به طور کامل تخریب شد. این موضوع نشان از روند مرمت بدون دانش کافی و بی‌‌‌توجهی به اصالت اثر دارد که آسیب‌‌‌های جدی به تاریخ این کشور وارد می‌کند. پل لاتیدان نه‌تنها به عنوان یک اثر تاریخی برجسته، بلکه به عنوان نمادی از تعاملات تجاری و فرهنگی جنوب ایران با سایر مناطق شناخته می‌شود و احیای آن می‌تواند در ارتقای جایگاه تاریخی و فرهنگی هرمزگان اثرگذار باشد. با توجه به قدمت و اهمیت تاریخی این پل، لازم است که مرمت آن با دقت و نظارت کارشناسان متخصص انجام شود تا از حفظ هویت و اصالت تاریخی آن اطمینان حاصل شود. نبود نظارت کافی و بهره‌‌‌گیری از کارشناسان فاقد دانش فنی درخصوص آثار تاریخی و استفاده از شیوه‌‌‌های نامناسب مرمت، می‌تواند به اصالت و ساختار این پل ۵۰۰ساله آسیب جدی برساند. علاقه‌‌‌مندان به تاریخ و معماری هرمزگان نگرانند که مرمت نادرست، به‌‌‌جای حفظ اصالت، باعث تخریب و نابودی بخشی از تاریخ این منطقه شود. باید مرمت و بازسازی پل اصولی باشد تا این سازه مهم تاریخی، شکوه و بزرگی گذشته‌‌‌اش را باز یابد. به‌‌‌ویژه آنکه ساخت پل لاتیدان با رویداد بازپس گرفتن خلیج‌‌‌فارس از استعمارگران اروپایی، همزمان بوده و یادآور آن رخداد مهم و غرورآفرین است.
